Tips voor effectief doceren

In Forum geeft Corrie de Haan tien tips voor effectieve colleges:
Hoe zorg je ervoor dat studenten zoveel mogelijk van je colleges oppikken?

1. Maak duidelijk waarom studenten je vak moeten volgen
“Wat is het nut van je vak? Welke rol speelt een college binnen de studie? Welke rol speelt een onderdeel in de collegereeks? Je kunt daarover als docent vertellen, maar je kunt ook studenten om hun mening vragen. Wat denken zij zelf over de rol van je vak? Door dat te vragen maak je studenten actief, gemotiveerd.”

2. Betrek de achterste rij bij je les
“Bij hoorcolleges is het verleidelijk om je te concentreren op de voorste rij, terwijl daar studenten zitten die toch wel gemotiveerd zijn. Het is belangrijk om ook met studenten achterin contact te maken, bijvoorbeeld door ze regelmatig aan te kijken. En als je een vraag hebt, betrek hen er dan ook bij. Bereik je de achterste rij, dan heb je iedereen daarvoor ook mee.”

3. Geef tussentijdse opdrachten
“Leren is doen. Dus je moet studenten al tijdens de colleges met de stof aan de gang laten gaan. Als je leerdoel bijvoorbeeld is om begrippen toe te passen, dan moet je studenten die begrippen al tijdens de colleges laten toepassen. Zo hou je ze aan de slag.”

4. Maak een connectie met de leefwereld van een student
“Zelf gaf ik colleges over allerlei taalveranderingen van vroeger. Als je laat zien welke sporen zulke taalveranderingen hebben achtergelaten in het dagelijks taalgebruik van een student, dan ontstaat er voor hen ineens een interessante puzzel. Zoiets kan met elk vak.”

5. Geef ook positieve feedback
“Ik zie dat docenten vaak onmiddellijk benoemen wat studenten verkeerd doen. Dat werkt niet. Er moet een combinatie zijn van positieve en negatieve feedback. Als je positieve feedback geeft, doe dat dan niet in één zin. Je moet net als bij het geven van kritiek specifiek zijn. Je stimuleert studenten door ze ook de deur uit te laten gaan met een notie van hun sterke punten.”

6. Laat studenten bij het schrijven van een scriptie zelf een planning maken
“Studenten houden zich beter aan deadlines die ze zelf stellen. Gaat het toch mis, hou dan eens een goed gesprek met ze. Waarom houden ze zich niet aan hun afspraken? Is het te moeilijk? Zijn ze misschien perfectionistisch, waardoor ze de laatste punt nooit zetten? Hebben ze geen tijd? Vinden ze het niet belangrijk? Het is de kunst om daar als docent achter te komen.”

“Het kan zijn dat een student zijn werk uitstelt, omdat hij het eng vindt om te presteren. Als je denkt dat iemand daar last van heeft, bekijk dan welke factoren een rol spelen. Heeft de student het alleen bij dit vak? Komt het door het onderwerp? Komt het door mij als docent? Legt de student zichzelf te veel druk op? Waarom dan? Als docent hoef je geen halve psycholoog te zijn, maar het is wel een deel van je vak.”

7. Neem een voorbeeld aan het theater
“De TU Delft heeft een cursus over theater in het onderwijs. Daar wordt je geleerd hoe je de spanningsopbouw van het theater kunt gebruiken om je onderwijs boeiender te maken. Onderwijs is eigenlijk ook verhalen vertellen, tussen alle oefeningen door. Wij docenten zijn gewend om achter de microfoon te gaan staan om ons verhaal te doen. Wat je bijvoorbeeld tijdens die cursus leert, is om de enscenering van het toneel waarop je onderwijs geeft voortdurend te veranderen. Bij het begin van een nieuw onderwerp kun je bijvoorbeeld een nieuwe houding aannemen en je verhaal op een nieuwe plek vertellen. Studenten hebben dan iets anders om naar te kijken en dat helpt bij de concentratie. Experimenteer eens met je gedrag!”

8. Maak gebaren
“Uit onderzoek blijkt dat studenten een verhaal beter onthouden, als een docent gebaren maakt. Je kunt bijvoorbeeld ritmische gebaren maken, wanneer je ergens de nadruk op wilt leggen. Of je kunt tellen met je handen bij opsommingen. Als je een vraag stelt, moet je altijd je handen open houden. Je maakt dan een soort oergebaar waaruit blijkt dat je geen kwaad in de zin hebt. Zo krijg je sneller antwoord. Wanneer je gebaren maakt, dan doet dat ook iets met de intonatie van je stem. Ook dat blijkt uit onderzoek. Het helpt bijvoorbeeld tegen monotoon praten.”

9. Hou een logboekje bij
“Het kost je na college slechts vijf minuten, maar levert veel op. Beschrijf eens wat wel heeft gewerkt en wat niet. Je hebt altijd leuke ideeën die verdwijnen nadat je weer terugkeert naar je dagelijkse werk.

10. Ga eens naar een les van je collega
“Kijk eens hoe je collega het doet. Het maakt niet uit of het een les is uit je eigen vakgebied of niet, je leert altijd iets nieuws. Bijvoorbeeld hoe je studenten anders kunt aanspreken, welke oefeningen je ze kunt geven of welke manier van uitleggen werkt.”

Bron: Forum, nieuwsbrief Faculteit Geesteswetenschappen – Universiteit Leiden, opgetekend door Martin Hulst